کلونوسکوپی یک روش تشخیصی است که به پزشک توانایی مشاهده و ارزیابی تمام طول روده بزرگ را می‌دهد. کلونوسکوپی می‌تواند در شناسایی مشکلات روده بزرگ، مانند نشانه‌های اولیه سرطان، بافت‌های ملتهب، وجود زخم و خونریزی کمک کند. همچنین از کلونوسکوپی برای غربالگری سرطان روده بزرگ نیز استفاده می‌شود. آندوسکوپ لوله‌ای بلند، انعطاف‌پذیر و دارای منبع نوری است (همچنین با نام کولونوسکوپ نیز شناخته می‌شود)، که از طریق مقعد به داخل روده‌ها وارد می‌شود. علاوه بر ایجاد امکان مشاهده داخل روده بزرگ، کولونوسکوپ این توانایی را برای پزشک فراهم می‌کند تا بتواند در داخل روده شست‌وشو، مکش، تزریق هوا انجام دهد و یا با ابزارهای جراحی به روده دسترسی پیدا کند. در طول یک کلونوسکوپی، ممکن است پزشک بخشی از بافت یا پولیپ را به جهت آزمایش‌های بیشتر، نمونه‌برداری کند. همچنین پزشک می‌تواند در طول کلونوسکوپی به درمان مشکلات احتمالی مشاهده شده در روده‌ها بپردازد.

چرا پزشکان از کلونوسکوپی استفاده می‌کنند؟

ممکن است کلونوسکوپی به دلایل مختلفی انجام شود. اغلب از کلونوسکوپی به ‌عنوان بخشی از برنامه غربالگری سرطان روده بزرگ استفاده می‌شود.

هنگامی ‌که برای موارد تشخیص دیگر به کار می‌رود، می‌تواند برای مواردی همچون: بررسی علت وجود خون در مدفوع، درد معده و شکم، اسهال، تغییر در اجابت مزاج و یا برای بررسی وجود یک اختلال که هنگام تصویربرداری اشعه ایکس و یا سی‌تی‌اسکن از روده بزرگ مشاهده شده است، به کار گرفته شود.

توصیه می‌شود افراد زیر تحت کلونوسکوپی دوره‌ای قرار بگیرند، زیرا که این افراد بیشتر مستعد مبتلا شدن به پولیپ یا سرطان روده بزرگ می‌باشند:

• افرادی که دارای سابقه پولیپ یا سرطان روده بزرگ هستند.
• افرادی که دارای سابقه خانوادگی برخی از انواع سرطان‌های غیرمرتبط با کولون هستند.
• افرادی که دارای مشکلاتی هستند که می‌تواند با سرطان روده بزرگ در ارتباط باشد (مانند کولیت اولسراتیو و پولیپ کولون).

فاصله زمانی بین انجام کلونوسکوپی‌ها به‌ شدت خطر و اختلالات موجود در کلونوسکوپی قبلی بستگی دارد. یک اتفاق‌ نظر جامعی که بین متخصصین وجود دارد این است که حتی افراد سالمی که عوامل خطر مبتلا شدن به سرطان بزرگ در آن‌ها طبیعی است، باید در سن پنجاه‌سالگی یک بار و پس ‌از آن هر ده سال یک بار تحت کلونوسکوپی قرار بگیرند. بدین ترتیب می‌توان پولیپ‌های روده‌ای را قبل از سرطانی شدن برطرف نمود.

غربالگری سرطان کولون و راست‌روده

اگر شما مشکل خاصی در حوزه سلامتی خود نداشته باشید. یا عوامل خطرساز سرطان روده بزرگ در شما وجود نداشته باشد، متخصص گوارش، غربالگری سرطان کولون را در سن ۵۰ سالگی توصیه می‌کنند. اگر شما در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال قرار داشته باشید، ممکن است پزشک غربالگری را حتی در سنین جوانی برای شما تجویز نماید. همچنین ممکن است شما به آزمایشات تکمیلی دیگری نیز نیاز داشته باشید. اگر سن شما بیشتر از ۷۵ سال است، در خصوص ضرورت انجام کلونوسکوپی و غربالگری با پزشک خود به مشورت به پردازید.

چگونه باید برای کلونوسکوپی آماده شوم؟

برای آماده شدن برای یک کلونوسکوپی، شما نیازمند مشورت گرفتن از پزشک متخصص گوارش خود می‌باشید، همچنین شما باید برای رفتن به خانه، پاک‌سازی روده‌ها و تغییر رژیم غذایی از قبل برنامه‌ریزی کنید.

مشورت با پزشک

شما باید شرایط پزشکی، همه داروهای مصرفی، ویتامین‌ها، مکمل‌ها و حتی داروهای غیرنسخه‌ای خود را به پزشک اطلاع دهید، از جمله موارد زیر:

• آسپرین یا داروهای حاوی آسپیرین
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
• داروهای آرتریت یا آرتروز
• داروهای رقیق‌کننده خون
• داروهای دیابت
• مکمل آهن یا ویتامین‌های حاوی آهن

برنامه‌ریزی برای رفتن به منزل

به دلیل حفظ امنیت و سلامتی خود، شما به مدت ۲۴ ساعت پس از عمل کلونوسکوپی قادر به رانندگی نخواهید بود، زیرا داروهای آرام‌بخش یا بی‌حسی به زمان نیاز دارند تا کامل از بدن شما خارج شوند. بنابراین شما باید برای رفتن به منزل پس از فرایند کلونوسکوپی برنامه‌ریزی‌های لازم را در نظر بگیرید.

پاک‌سازی روده و تغییر رژیم غذایی

متخصص آندوسکوپی قبل از انجام کلونوسکوپی، دستورالعمل‌های لازم را به‌ صورت نوشته در اختیار شما قرار می‌دهد تا بتوانید در منزل برای عمل، آمادگی لازم را به دست آورید. متخصص آندوسکوپی برای پاک‌سازی روده شما دستورالعمل‌های خاصی را تجویز می‌کند به ‌نحوی‌که روده شما از مدفوع و محتویات غذایی کاملاً پاک‌سازی گردد. حضور مدفوع و یا محتویات غذایی باعث می‌شود پزشک نتواند به‌خوبی به ارزیابی دیواره پوششی روده‌ها بپردازد. ممکن است ۱ تا ۳ روز قبل از کلونوسکوپی به شما رژیم غذایی مایعات داده شود، همچنین از نوشیدن مایعاتی که حاوی رنگ‌دانه‌های قرمز یا بنفش هستند، باید خودداری کنید.

در اغلب موارد، ممکن است نوشیدن و یا خوردن موارد زیر توصیه شود:

• سوپ گوشت بدون چربی یا آبگوشت
• آب‌میوه خالص، مانند سیب یا انگور سفید ، پزشکان نوشیدن آب‌پرتقال را توصیه نمی‌کنند.
• آب
• قهوه و یا چای ساده، بدون خامه یا شیر
• نوشیدنی‌های ورزشی با طعم لیمو، یا پرتقال
• ژلاتین با طعم لیمو، یا پرتقال

پزشک زمان اجتناب کامل از خوردن را به شما گوش زد خواهد کرد. ممکن است برای پاک‌سازی روده‌ها پزشک از شما بخواهد ترکیبی از مسهل‌ها (چه به‌ صورت قرص‌های خوراکی و یا پودرهایی که در آب یا مایعات خالص حل می‌شوند) را مصرف نمایید، همچنین ممکن است از شما عمل تنقیه خواسته شود. نیاز است برخی افراد مقدار زیادی ملین مایع تا چهار لیتر را در طی یک‌زمان برنامه‌ریزی‌شده مصرف نمایند (اغلب در شب قبل از کلونوسکوپی). ممکن است برای شما برنامه آماده‌سازی قبل از کلونوسکپی دشوار باشد، اما این بخش از فرایند از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر شما به ‌درستی مرحله آماده‌سازی خود را طی نکرده باشید، ممکن است پزشک نتواند به‌ خوبی به ارزیابی روده‌های شما بپردازد.

چگونه پزشکان کلونوسکوپی را انجام می‌دهند؟

پزشک متخصص و آموزش‌دیده، کلونوسکوپی را در بیمارستان یا یک مرکز درمانی مخصوص انجام می‌دهد. متخصص آندوسکوپی یک سوزن داخل وریدی (IV) را در رگ بازو شما قرار داده تا از طریق آن شما آرام‌بخش، داروی بی‌حسی و یا مسکن دریافت نمایید، بدین ترتیب در طول فرایند کلونوسکوپی شما در آرامش خواهید بود. برای انجام کلونوسکوپی از شما خواسته می‌شود تا بر روی یک تخت مخصوص دراز بکشید، سپس لوله کلونوسکوپ از طریق مقعد وارد راست‌روده شما شده و به‌ آرامی تا روده بزرگ هدایت می‌شود. پزشک برای مشاهده بهتر روده به کمک دستگاه کلونوسکوپ داخل روده شما هوا تزریق می‌کند. دوربین نصب شده بر سر کلونوسکوپ تصاویر مخاط روده را بر روی مونیتور ارسال می‌کند، در نتیجه پزشک می‌تواند به ارزیابی بافت روده شما بپردازد. ممکن است برای مشاهده بهتر روده پزشک از شما چندین بار بخواهد تا موقعیت خود را بر روی تخت تغییر دهید. هنگامی‌که کلونوسکوپ به روده کوچک برسد، پزشک به ‌آرامی لوله اندوسکوپ را به عقب کشیده و مجدداً به ارزیابی طول روده بزرگ می‌پردازد. در طی انجام کولونوسکوپی ممکن است پزشک پولیپ‌های موجود را حذف کرده و آن‌ها را برای آزمایشات تکمیلی به آزمایشگاه بفرستد. پولیپ روده بزرگ در بزرگسالان شایع است و در بسیاری از موارد بی‌ضرر است. با این ‌حال، بسیاری از سرطان‌های روده بزرگ، ابتدا به شکل یک پولیپ شروع به رشد می‌کنند، بنابراین حذف پولیپ‌های روده، راه مؤثری برای جلوگیری از سرطان تلقی می‌گردند. ممکن است پزشک در طول کلونوسکوپی بیوپسی یا نمونه‌برداری انجام دهد. شما فرایند نمونه‌برداری را حس نخواهید کرد. کلونوسکوپی معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.

پس از کلونوسکوپی چه مواردی را باید انتظار داشته باشم؟

پس از کلونوسکوپی، شما موارد زیر را باید در نظر داشته باشید:

• شما در بیمارستان و یا مرکز درمانی به مدت ۱ تا ۲ ساعت پس از عمل باقی خواهید ماند.
• در طول ساعت اولیه پس از عمل ممکن است درد شکمی یا نفخ داشته باشید.
• مدتی طول می‌کشد تا اثر آرام‌بخش یا داروی بی‌حسی برطرف گردد.
• شما باید انتظار بهبودی کامل را در روز بعد داشته باشید، همچنین شما قادر خواهید بود به رژیم غذایی طبیعی خود بازگردید.
• پس از عمل، به شما و یا یکی از دوستانتان یا اعضاء خانواده دستورالعمل‌هایی در خصوص مراقبت‌های بعد از کلونوسکوپی داده خواهد شد. این دستورالعمل‌ها را به ‌دقت پیگیری نمایید.
• پس از عمل نیاز است یکی از دوستانتان و یا اعضای خانواده، شما را به منزل ببرد.

اگر پزشک پولیپی از روده شما خارج کرده باشد و یا عمل نمونه‌برداری انجام داده باشد، وجود مقداری خونریزی از مقعد طبیعی است.

خطرات ناشی از کلونوسکوپی چیست؟

خطرات ناشی از کلونوسکوپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خون‌ریزی
• سوراخ شدن روده بزرگ
• واکنش غیرطبیعی به داروی آرام‌بخش، از جمله مشکلات تنفسی و یا قلبی
• درد شکم
• مرگ، اگر چه این خطر بسیار نادر است.

شایع‌ترین عوارض کلونوسکوپی خونریزی و سوراخ شدگی روده تلقی می‌شود.

هزینه کلونوسکوپی چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش می‌دهد؟

اکثر شرکت‌های بیمه غربالگری سرطان روده بزرگ، از جمله کلونوسکوپی را پوشش می‌دهند. سهم شما از پرداخت هزینه‌های کلونوسکوپی ممکن است متفاوت باشد، بنابراین شما باید به متخصص خود مراجعه کرده تا از هزینه  و میزان پوشش هزینه توسط بیمه‌ها آگاهی یابید.