هلیکوباکتر پیلوری (H. پیلوری) یک نوع باکتری است که مسئول عفونت گسترده معده محسوب می‌گردد. این باکتری بیش از ۵۰ درصد از جمعیت جهان را آلوده نموده است

عفونت میکروبی معده یا هیلوباکتر پیلوری (اچ پیلوری): علائم و درمان

هلیکوباکتر پیلوری (H. پیلوری) یک نوع باکتری است که مسئول عفونت گسترده معده محسوب می‌گردد. این باکتری بیش از ۵۰ درصد از جمعیت جهان را آلوده نموده است، حتی اگر اکثر افراد آلوده علامتی نداشته باشند. عفونت هلیکوباکتر پیلوری با التهاب خفیف معده و قسمت دوازده (قسمت اول روده کوچک که محتویات معده واردان می‌شود) مرتبط است. این باکتری به نحوی تکامل یافته است که می‌تواند در محیط اسیدی معده زنده بماند، جایی که آنزیم‌های قوی گوارشی برای هضم غذا حضور دارند.

علائم عفونت هلیکوباکتر پیلوری چیست؟

اکثر افرادی که مبتلا به باکتری پیلوری می‌شوند، دچار علائم خاصی نمی‌شوند. کسانی که هنگام عفونت معده دچار علائم می‌شوند، علائم آن‌ها بیشتر مربوط به التهاب معده (ورم معده) و زخم معده می‌شود که در اثر وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری رخ می‌دهد.

علائم این حالت عبارت‌اند از:

• درد در ناحیه بالای شکم (درد معده)
• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• اگر وضعیت بیمار به‌اندازه کافی شدید باشد، خونریزی داخل دستگاه گوارش.

درد در ناحیه شکم معمولاً به‌صورت یک احساس سوزش در قسمت فوقانی و وسط شکم، زیر دنده‌ها حس می‌شود. ممکن است بیمار علائمی همچون: نفخ، آروغ زدن و از دست دادن اشتها را نیز تجربه نماید. غالباً علائم بعد از صرف غذا ظاهر می‌شوند و ممکن است بیمار چندین نوبت در ساعات اولیه صبح در اثر درد شکم بیدار گردد.

چه چیزی باعث مبتلا شدن به عفونت هلیکوباکتر پیلوری می‌شود؟

درحالی‌که طریقه دقیق انتشار باکتری H. پیلوری شناخته‌شده نیست، به نظر می‌رسد این باکتری از طریق بزاق و از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود. بسیار افرادی که دچار این باکتری می‌شوند، کودکان هستند. همچنین احتمال انتقال این باکتری از طریق آلودگی مدفوعی نیز وجود دارد. شاید به همین دلیل بروز این عفونت در کشورهای فقیرتر و در گروه‌های اجتماعی که با شرایط پرازدحام زندگی می‌کنند و یا شرایط بهداشتی نامناسبی دارند و آب تمیز به میزان کافی در اختیار آن‌ها نیست، بیشتر است. بهداشت شخصی افرادی که مبادرت به تهیه غذاها می‌کنند نیز بسیار مهم است، چراکه نشستن دست‌ها هنگام تهیه مواد غذایی، می‌تواند منبع بالقوه‌ای برای مبتلا شدن به این عفونت باشد. همان‌طور که قبلاً ذکر شد، بسیاری از افرادی که آلوده به این عفونت می‌شوند، در دوران کودکی خود مبتلا می‌گردند. پس از ورود باکتری به دال معده، از طریق ایجاد یک لایه محافظتی به دور خود، به لایه‌های عمیق‌تر معده متصل می‌گردند، جایی که می‌توانند بدون ایجاد هرگونه علامتی سال‌ها به زندگی خود ادامه دهند.

چه زمانی برای درمان هلیکوباکتر پیلوری باید به دنبال درمان‌های پزشکی بود؟

همیشه هنگام مواجه‌شدن با دردهای شکمی مناسب است که به پزشک متخصص گوارش خود رجوع نمایید. برخی بیماری‌های دیگر نیز می‌توانند موجب علائمی در ناحیه شکم شوند مانند درد معده، تهوع و استفراغ. به‌عنوان‌مثال، وجود مشکل در کیسه صفرا، بیماری‌های کبدی، پانکراس و کلیه نیز ممکن است موجب درد در ناحیه شکم شوند. درد در ناحیه بالای شکم و تهوع می‌تواند نشانه‌ای از آنژین آتیپیک (نارسایی قلبی) یا بیماری عروق کرونری باشد. استفراغ همراه با خون یا مدفوع سیاه یا قیری، یا مدفوع خونی یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و نباید آن را نادیده گرفت. مراجعه به بخش اورژانس و یا تماس با سیستم‌های اضطراری پزشکی (در صورت امکان تماس با اورژانس ۱۱۵) کاری مناسب است. همچنین وجود درد ناگهانی و شدید می‌تواند نشانه‌ای باشد که فرد به مراقبت‌های فوری و یا اورژانسی نیازمند است.

چگونه عفونت هلیکوباکتر پیلوری تشخیص داده می‌شود؟

 می‌توان با آزمایش نمونه خون و مدفوع و یا تست تنفسی، به وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری پی برد. همچنین، بیوپسی یا نمونه‌برداری از بخش کوچکی از بافت مخاط دستگاه گوارش، از طریق آندوسکوپی می‌تواند حضور هلیکوباکتر پیلوری را برای ما مشخص کند. اگر به اطلاعات بیشتری در خصوص درد شکمی نیاز باشد، ممکن است معاینه فیزیکی نیز صورت بپذیرد. علاوه بر آزمایش ارزیابی حضور باکتری H. پیلوری، ممکن است برای موارد دیگری همچون کم‌خونی (کاهش گلبول‌های قرمز خون) و بیماری‌های دیگر نیز آزمایش خون انجام شود. برای تشخیص عفونت ممکن است نمونه ادرار گرفته شود. اگر نگرانی خاصی در خصوص وجود زخم وجود داشته باشد، ممکن است برای مشاوره تخصصی بیمار به یک متخصص گوارش و آندوسکوپی ارجاع داده شود تا به کمک یک لوله باریک مخصوص (که در سر آن یک دوربین تعبیه‌شده است)(دستگاه آندوسکوپی) جدار مری، معده، و اثنی عشر مورد ارزیابی دقیق قرار بگیرد. همچنین می‌توان برای ارزیابی زخم از رادیولوژی قسمت فوقانی دستگاه گوارش استفاده نمود.

درمان عفونت معده یا هلیکوباکتر پیلوری

چه داروهایی می‌توانند در درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری مؤثر باشند؟

درمان عفونت با هلیکوباکتر پیلوری شامل مراحل متعددی است. علاوه بر آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن باکتری‌ها، اهداف دیگر درمان شامل کاهش میزان ترشح اسید در معده و حذف عوامل خطر برای تحریک بیشتر معده است.

درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها

یک دوره دوهفته‌ای از ترکیب آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان توصیه می‌شود.

• کلاریترومایسین (Biaxin)
• مترونیدازول (Flagyl)
• تتراسایکلین (Achromycin)

داروهای ضد اسید معده

مهارکننده‌های پمپ پروتون و داروهای مسدودکننده (H2) باعث کاهش ترشح اسید معده می‌شوند و اغلب برای حداقل دو هفته تجویز می‌شوند.

• مهارکننده‌های پمپ پروتون
  1. لانزوپرازول (پریواسید)
  2. امپرازول (Prilosec)
• مسدودکننده
  1. رانیتیدین (زانتک)
  2. فاموتیدین (پپسید)

گاهی اوقات درمان با بیسموت از طریق داروی  پی پتو- بیسمول توصیه می‌شود، به‌خصوص اگر در دوره اول درمان، آنتی‌بیوتیک‌ها شکست خورده باشند. لطفاً به یاد داشته باشید که این درمان باعث می‌شود مدفوع سیاه گردد.

 تغییر در سبک زندگی

• از مصرف الکل اجتناب ورزید.
• داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن را تنها با اجازه پزشک خود مصرف نمایید.
• سیگار و دخانیات را ترک نمایید.

رژیم غذایی در خصوص مبتلا شدن به باکتری معده

لیست مواد غذایی مفید در هنگام ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری

اگرچه آن‌ها عفونت هلیکوباکتر پیلوری را به‌طور کامل درمان نمی‌کنند ولی برخی از غذاها می‌توانند علائم عفونت معده را کاهش دهند. برای دریافت بهترین نتیجه، قبل از تغییر در رژیم غذایی خود، با پزشک خود و یا یک متخصص تغذیه مشورت نمایید.

میوه‌ها

میوه‌ها منابع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، درنتیجه با مصرف آن‌ها توانایی بدن شما در برابر عفونت‌ها و التیام زودتر مفید خواهد بود. فیبرها نیز می‌توانند در کاهش درد ناشی از عفونت مؤثر باشند. یک رژیم غذایی حاوی فیبر بالا می‌تواند علائم گاستریت (ورم معده) را کاهش دهد. به‌خصوص میوه‌های غنی از فیبر مانند تمشک، گلابی و آلو. زغال‌اخته و سیب حاوی فلاونوئیدهای فراوانی هستند، مواد شیمیایی که می‌تواند رشد هلیکوباکتر پیلوری متوقف نماید. آب زغال‌اخته، اگرچه در مقایسه با میوه کامل فیبر کمتری دارد، اما سرشار از فلاونوئیدها می‌باشد.

سبزیجات

سبزیجات، مانند کنگر فرنگی، نخودفرنگی، کلم برو کلی، اسفناج و سیب‌زمینی شیرین، فیبر فراوان دارند و غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.

غلات کامل (سبوس‌دار)

از آنجا غلات کامل حاوی تمام قسمت‌های دانه‌ها می‌باشند، آن‌ها آنتی‌اکسیدان و فیبر بیشتری نسبت به غلات تصفیه شده دارند.

پروتئین بدون چربی - غذاهای مقوی

غذاهای چرب تخلیه معده را با تأخیر روبه‌رو می‌کنند، درنتیجه خطر ابتلا به درد معده و التهاب افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از این عوارض، غذاهای پروتئینی کم‌چرب (مانند محصولات لبنی کم‌چرب، گوشت بدون چربی، ماهی، لوبیا و عدس) را جایگزین غذاهای پرچرب (گوشت و پنیر با چربی بالا) نمایید.

هنگام مبتلا شدن به عفونت باکتری پیلوری، چه غذاهایی باید پرهیز شوند؟

اگر شما به H. پیلوری مبتلا شده‌اید، اصلاح رژیم غذایی، همراه با درمان آنتی‌بیوتیکی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عوارض عفونت معده کمک نماید..

از نمک دوری‌کنید

توصیه می‌شود بیش از ۲۳۰۰ میلی‌گرم سدیم در هرروز مصرف نشود.

مقدار زیادی از خانواده کلم‌ها را خریداری کنید.

به خاطر دارا بودن مواد مؤثر زیادی که در خانواده کلم‌ها وجود دارد، این سبزیجات قوی‌ترین اثر محافظتی در برابر عوارض باکتری پیلوری را دارا می‌باشند.  این خانواده می‌تواند شامل کلم بروکلی، گل‌کلم، کلم پیچ، کلم بروکسل و کلم باشد. آن‌ها غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، همچنین این سبزیجات در پیشگیری از بیماری‌های مزمن نیز مفید می‌باشند.

نکته مهم

اگر شما مبتلا به دیابت می‌باشید، شانس شما در مبتلا شدن به عفونت H. پیلوری افزایش خواهد یافت، درنتیجه کنترل دقیق قند خود امری حیاتی می‌باشد. به نظر می‌رسد عفونت هلیکوباکتر پیلوری بر قند خون اثر می‌گذارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳ منتشر شده که عنوان می‌کند، درمان کامل هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ را بهبود بخشد. برای مدیریت قند خون خود رژیم غذایی خود را ارتقاء ببخشید. محدوده مناسب قند خون خود را شناسایی کرده و قند خون خود را به‌صورت منظم چک نمایید. وعده‌های غذایی خود را متعادل کرده و از میان وعده‌های حاوی پروتئین و فیبر بالا استفاده نمایید. از مصرف نوشیدنی‌های حاوی شیرین‌کننده‌ها خودداری کنید.  مصرف شیرینی‌ها را محدود کرده و منحصر به مناسبت‌های خاص نمایید. همچنین هیچ‌یک از وعده‌های غذایی خود را حذف ننمایید (به‌عنوان‌مثال نخوردن صبحانه یا شام).