آن‌ها واقعاً سنگ نیستند بلکه مواد جامدی هستند که در کیسه صفرا که ارگانی (عضوی) است در بدن در زیر کبد، شکل می‌گیرند. تا زمانی که مجرای صفراوی مسدود نشده باشد

سنگ کیسه صفراعلائم، علت، درمان و رژیم غذایی

آن‌ها واقعاً سنگ نیستند بلکه مواد جامدی هستند که در کیسه صفرا که ارگانی (عضوی) است در بدن در زیر کبد، شکل می‌گیرند. تا زمانی که مجرای صفراوی مسدود نشده باشد شما حتی متوجه نخواهید شد که این مواد وجود دارند، در صورت انسداد مجرای صفراوی شما درد را احساس خواهید کرد و سریعاً باید نسبت به درمان اقدام نمایید.

کیسه صفرا و سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ‌های کیسه صفرا مایعات گوارشی سخت‌شده هستند که در کیسه صفرا شکل می‌گیرند. کیسه صفرا یک عضو کوچک از بدن است که به شکل گلابی بوده و در سمت راست شکم درست در زیر کبد قرار دارد. کیسه صفرا مایعات گوارشی را که به آن مایع صفراوی گفته می‌شود در خود نگه داشته و آن را در روده کوچک ترشح می‌کند.

ابعاد سنگ‌های کیسه صفرا می‌تواند به کوچکی دانه‌های شن و ماسه تا بزرگی یک توپ گلف باشد. در کیسه صفرای برخی افراد فقط یک سنگ شکل می‌گیرد در حالی که ممکن است در برخی دیگر تعداد زیادی سنگ شکل بگیرد.

علائم

سنگ‌های کیسه صفرا ممکن است علائم و نشانه‌هایی نداشته باشند. اگر این سنگ‌ها در مجرای کیسه صفرا جمع شوند و باعث انسداد آن شوند ممکن است برخی از علائم زیر ایجاد شود:

• درد ناگهانی، سریع و تشدید شونده در قسمت بالای سمت راست شکم
• درد ناگهانی، سریع و تشدید شونده قسمت مرکزی شکم درست در زیر جناق سینه
• درد در پشت و بین شانه‌ها
• درد در شانه سمت راست

درد ناشی از سنگ کیسه صفرا ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یابد.

علل

دلیل تشکیل شدن سنگ‌های کیسه صفرا مشخص نیست. پزشکان تصور می‌کنند که ممکن است عوامل زیر باعث ایجاد این سنگ‌ها شوند:

• مایع صفرا حاوی مقادیر زیادی کلسترول شده باشد.
• مایع صفرا حاوی مقادیر زیادی بیلی‌روبین باشد. بیلی‌روبین ماده شیمیایی است که وقتی هموگلوبین‌های قرمز خون شکسته می‌شود تولید می‌شوند. بیماری‌های خاصی باعث می‌شوند که کبد مقادیر زیادی بیلی‌روبین تولید کند.
• کیسه صفرا به صورت کامل تخلیه نشود.

انواع سنگ‌های کیسه صفرا

انواع سنگ‌های کیسه صفرا که ممکن است تشکیل شوند عبارتند از:

• سنگ‌های کلسترولی: شایع‌ترین نوع سنگ کیسه صفرا به نام سنگ کلسترولی شناخته می‌شوند و اغلب زردرنگ هستند. این سنگ‌ها غالباً از کلسترول‌های نامحلول تشکیل شده‌اند اما حاوی مواد دیگری نیز هستند.
• سنگ‌های کیسه صفرا رنگ‌دانه‌ای: این رنگ‌دانه‌ها قهوه‌ای تیره یا مشکی هستند و زمانی که مایع صفراوی حاوی مقادیر زیاد بیلی‌روبین باشد تشکیل می‌شوند.

آزمایش‌ها و تشخیص‌ها

آزمایش‌ها و فرایندهایی که برای تشخیص کیسه صفرا به کار برده می‌شوند عبارتند از:

• آزمایش‌هایی برای عکس‌برداری از کیسه صفرا: پزشک شما ممکن است اولتراسوند شکم و سی تی اسکن را تجویز نماید.
• آزمایش‌هایی برای بررسی وجود سنگ صفرا در مجرای صفراوی: در این آزمایش از رنگ مخصوصی برای مشخص شدن مجرای صفراوی در عکس‌ها استفاده می‌شود تا پزشک بتواند تشخیص دهد که آیا سنگ‌هایی در مجرای صفراوی وجود دارد یا نه. این آزمایش‌ها شامل ایمینودیاستیک اسید (HIDA)، عکس‌برداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) یا کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP) می‌شود. سنگ‌های صفراوی مشخص شده در آزمایش ERCP را می‌توان در حین انجام این فرایند از بین برد.
• آزمایش خون برای تشخیص عوارض: با انجام آزمایش خون عفونت‌ها، زردی، پانکراتیت یا مشکلات دیگر که به واسطه ایجاد سنگ‌های صفراوی شکل می‌گیرند مشخص می‌شود.

روش‌های درمانی و داروها

اگر علائم و نشانه‌های وجود سنگ‌های صفراوی دیده شد شما می‌توانید اقدامات درمانی را آغاز کنید اما بیشتر مردم که سنگ صفراوی دارند ولی علائم و نشانه‌هایی در آن‌ها دیده نمی‌شود نیازی به انجام اقدامات درمانی هم ندارند.

درمان سنگ‌های صفراوی که علائم و نشانه‌های آن‌ها دیده می‌شود

گزینه‌های درمانی برای از بین بردن سنگ‌های صفراوی عبارتند از:

• عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی): از آنجا که سنگ‌های صفراوی مرتباً تشکیل می‌شوند، پزشک ممکن است برای از بین بردن سنگ‌های صفراوی به وسیله انجام یک عمل جراحی کیسه صفرای شما را بردارد. وقتی به کمک عمل کیسه صفرا ، کیسه صفرا شما برداشته شد جریان مایع صفرا به جای اینکه در کیسه صفرا ذخیره شود مستقیماً از کبد به روده کوچک ریخته می‌شود. شما برای ادامه حیات به کیسه صفرا نیاز ندارید و برداشتن کیسه صفرا تأثیری در توانایی شما در هضم غذا ندارد اما می‌تواند باعث ایجاد اسهال آن هم به صورت موقتی شود.
• استفاده از دارو برای حل کردن و از بین بردن سنگ‌های صفراوی: داروهای خوردنی برای حل کردن سنگ‌های صفراوی مصرف می‌شود اما ممکن است از بین رفتن این سنگ‌ها ماه‌ها و سال‌ها طول بکشد و در برخی موارد هم ممکن است دارودرمانی نتیجه ندهد.

 پیشگیری

شما می‌تواند با رعایت موارد زیر احتمال تشکیل سنگ‌های صفراوی را کاهش دهید:

• وعده‌های غذایی را از قلم نیندازید: سعی کنید مطابق برنامه روزانه خود غذا بخورید. صرف‌نظر از وعده‌های غذایی یا روزه گرفتن می‌تواند احتمال تشکیل سنگ‌های صفراوی را افزایش دهد.
• به تدریج وزن کم کنید: کاهش سریع و یکباره وزن می‌تواند احتمال شکل‌گیری سنگ‌های صفراوی را افزایش دهد. سعی کنید در هفته نیم کیلو تا یک کیلو وزن کم کنید.
• وزن سالم و متعادل خود را حفظ کنید: اضافه وزن و چاقی می‌تواند احتمال تشکیل شدن سنگ‌های صفراوی را افزایش دهد. زمانی که به وزن متعادل رسیدید سعی کنید با رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش آن را حفظ کنید.

رژیم غذایی مناسب کیسه صفرا

مصرف غذاهای سالم زیر می‌تواند به سلامت کیسه صفرای شما کمک کند، البته رژیم غذایی سالم برای همه بدن مفید است:

• میوه و سبزیجات تازه
• غلات کامی (نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، جو، غلات سبوس)
• گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی
• مصرف لبنیات کم‌چرب

غذاهایی که در صورت وجود بیماری‌های مرتبط با کیسه صفرا باید از خوردن آن‌ها اجتناب کرد

تحقیقات نشان می‌دهد که بسیار از علائم بیماری‌های کیسه صفرا با خوردن غذاهای مدرن غربی که کربوهیدرات و چربی‌های اشباع زیادی دارند ایجاد می‌شود.

با تغییر رژیم غذایی سنگ‌هایی که در حال حاضر در کیسه صفرا جمع شده‌اند از بین نمی‌روند اما مصرف غذای سالم، مصرف متعادل مواد غذایی متنوع و کاهش مصرف چربی‌های اشباع و غذاهای پرکلسترول می‌تواند باعث کاهش علائم شود.

سعی کنید مصرف غذاهای چرب را در رژیم غذایی خود محدود کنید:

• غذاهای سرخ‌کردنی
• غذاهای فراوری‌شده (دونات، شیرینی، کوکی)
• محصولات لبنی تولید شده از شیر کامل (پنیر، بستنی، کره)
• گوشت قرمز چرب

همچنین از رژیم غذایی کم‌کالری پیروی کنید. اگر شما چاق بوده یا دچار اضافه وزن هستید تلاش کنید تدریجاً وزن خود را نیم کیلو تا یک کیلو در هفته کاهش دهید و آن را با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و ورزش حفظ نمایید. همیشه تحت نظارت پزشک رژیم بگیرید.