یبوست یا خشکی مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که به موجب آن مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوست حاد ممکن است سبب بسته شدن روده شود

یبوست یا خشکی مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که به موجب آن مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوست حاد ممکن است سبب بسته شدن روده شود، که به نوبهٔ خود ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، بر هم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی و یاآناتومی بدن باشد. روش‌های درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و تمرینات ورزشی است.

علل یبوست

علت اصلی معمولاً کندی سرعت عبور مواد از کولون و یا اختلال دفع است. برخی از بیماری‌ها موجب یبوست می‌شوند مانند رژیم کم‌فیبر یا کم‌آبی، کم‌کاری تیروئید، بیماری دیابت، تومورها وسرطان‌های روده. هنگامی که غذا وارد روده می شود آب و مواد مغذی از آن جدا شده و مواد زائد به صورت مدفوع باقی می مانند و به وسیله انقباض ماهیچه ها در روده حرکت می کند.مصرف کم فیبر و آب و نداشتن فعالیت بدنی و جلوگیری از دفع این امر را دشوار و سخت می کند.

عوامل تشدید

عوامل شایعی که یبوست را تشدید می‌کند عبارتند از: نوع رژیم غذایی، نداشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه‌ها، کم مصرف کردن مایعات و نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب. مصرف برخی ازداروها مثل داروهای ضد فشارخون بالا و برخی داروهای پایین آورندهٔ چربی خون هم در ایجاد یبوست موثرند. شرایط فیزیولوژیکی مثل حاملگی و افزایش سن، تعدادی از بیماری‌ها که با کاهش حرکت همراه است مانند قطع نخاعی یا بیماری‌های عضلانی مثل دیستروفی عضلانی نیز از علل یبوست‌اند. برخی بیماری‌های روده بزرگ که به جهت اختلال در حرکات روده بزرگ می‌باشد مثل بیماری روده تحریک‌پذیر، بیماری‌های مرتبط به عضلات کف لگن و بالاخره افسردگی از علل دیگر ایجاد یبوست هستند.مصرف مواد مخدر و هم چنین قرص های حاوی مواد مخدر سنتی و صنعتی همانند ترامادول و متادون نیز میتواند باعث ایجاد یبوست گردد

روش درمان

روش درمان براساس علت یبوست تعیین می‌شود. در ابتدا باید رژیم غذایی این افراد اصلاح شود. در صورتی که جواب مناسب گرفته نشد، از داروهای ملین و به ترتیب از داروهای بی ضرر، کم ضرر وداروهای محرک شروع می‌کنیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. البته تمام بیماران نیازمند مصرف دارو نیستند. در صورت امکان قطع داروهایی که منجر به یبوست می‌شود از راه‌های درمان است. درمان کم‌کاری تیروئید و سایر بیماری‌ها باید انجام شود.

برخی از ملینهای معروف عبارتند از هیدروکسید منیزیم، روغن‌های معدنی مانند پارافین، داروهای گیاهی مانند سنا، سی لاکس و پسیلیوم، ملینهای اسموتیک مانند لاکتولوز، بیزاکودیل و روغن کرچک.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای کاهش یبوست:

روزانه۱۰-۸ لیوان مایعات مصرف کنید مثلاً هریک ساعت یکبار ۱ لیوان آب بخورید.آلو یا آب آلوی گرم ملین است. سایر میوه‌های ملین شامل:انجیر،انگور، هندوانه، توت فرنگی،گلابی، زردآلو، زیتون، هلو، آب سیب، کیوی و … .به، سیب و موز نخورید.رژیم غذایی شما باید پرهیز باشد، برای این منظور نان و غلات سبوسدار و حبوبات و میوه و سبزی مصرف کنید. می‌توانید روزانه ۱قاشق مرباخوری سبوس برنج همراه باآب بخورید .(رژیم پرفیبردربیمارانی که پوست آنها به علت اختلالات نورولوژیک می‌باشد نمی‌تواند موثر باشد)روزانه حداقل ۵واحد میوه و سبزی تازه مصرف کنید.پسیلیوم (اسفرزه) یک ملین حجم دهنده مدفوع است که آب موجود در روده را جذب کرده و سبب افزایش حجم مدفوع و دفع آن می‌شود. باید همراه با مقادیر زیادی آب یا مایعات خورده شود (به ازای هر قاشق چایخوری ۲۴۰سی سی یا۱لیوان مایعات بخورید).روغن کرچک به دفع کمک می‌کند ولی استفاده آن در بلند مدت سبب کاهش جذب کلسیم و ویتامین‌های محلول در چربی مثل A,D،E,K می‌شود.سنا، دانه کتان، شنبلیله، ریواس برای یبوست توصیه می‌شود (سنا بیشتر از ۲ بار در هفته توصیه نمی‌شود)نعناع و چای بابونه سبب کاهش علایم یبوست می‌شود.چای زیاد پر رنگ نخورید.در مدتی که یبوست دارید ماست نخورید و به جای آن شیر بخورید.مرزه و دارچین استفاده نکنید.بیشتر غذاهایی که با نان سبوسدار خورده می‌شود مصرف کنید و کمتر برنج بخورید.از استرس و اضطراب خود بکاهید.حتماً فعالیت بدنی داشته باشید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی کنید.برقراری نظم برای دفع داشته باشید وبه محض احساس دفع اجابت مزاج انجام گیرد.

تغییر در رژیم غذایی

تغییر در رژیم غذایی شامل توصیه به مصرف مواد غذایی پر فیبر مانند سبزیجات و افزایش مصرف میوه‌جات است. افزایش تحرک و فعالیت بیمار نیز توصیه می‌شود.نوشیدن اب و چای کمرنگ و سایر مایعات نیز توصیه می شود در ضمن در میان میوه ها گریپ فروت برای درمان این بیماری بسیار مفید است چای پررنگ نیز می تواند موجب یبوست شود افراط در نوشیدن قهوه به علت دارا بودن مقادیر زیادی ازکافئین می تواند باعث ایجاد یبوست گردد.

پیشگیری از یبوست

بهترین راه برای مدیریت یبوست، پیشگیری از آن بوده که معمولا درمان آن راحت تر است. مصرف میزان مناسبی مایعات، ورزش کافی در طول هفته و رژیم غذایی پرفیبر، عدم احتباس مدفوع(مدفوع کردن هنگامی که احساس داشتن مدفوع کردید و بتعویق نیانداختن آن) از بهترین راهها برای پیشگیری از ابتلا به یبوست می باشند